Trường đại học khoa học xã hội và nhân văn - ĐHQGHN

ENG

Bộ môn Lịch sử Việt Nam cận đại và hiện đại

Thứ ba - 13/04/2010 22:46

BỘ MÔN LỊCH SỬ VIỆT NAM CẬN - HIỆN ĐẠI

QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN

I. VỀ ĐỘI NGŨ CÁN BỘ GIẢNG DẠY

Bộ môn Lịch sử Việt Nam Cận hiện đại được hình thành cùng với Khoa Lịch sử, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội năm 1956. GS, NGND, Anh hùng lao động Trần Văn Giàu là người trực tiếp xây dựng Bộ môn từ ngày. Từ nhiều nguồn khác nhau- những sinh viên tốt nghiệp xuất sắc từ Đại học Sư phạm Hà Nội và từ các khoá đầu tiên của Đại học Tổng hợp Hà Nội đó được tuyển chọn, nhóm lập thành đội ngũ cán bộ giảng dạy đầu tiên của Bộ môn. Hiện nay, những nhà giáo trẻ đầy tài năng và nhiệt huyết ngày xưa đã già yếu và có Thầy đã mất, nhưng những đóng góp to lớn của họ cho sự nghiệp trồng người vẫn mãi được trân trọng. Các thành viên trong Bộ môn và các thế hệ học trò luôn tự hào và nhớ về những người Thầy đáng kính: GS Đinh Xuân Lâm, PGS Lê Mậu Hãn, GS Kiều Xuân Bá, GS.TS Trịnh Nhu, Hồ Sỹ Khoách, Hoàng Văn Lân, Vũ Văn Bân, Nguyễn Văn Thư, các thầy Đặng Huy Vận, Lê Đình Liễn, Nguyễn Văn Sự, Lê Trọng Khánh, Bùi Văn Chép…

Để đáp ứng nhu cầu xây dựng và phát triển của đất nước, một số thầy thuộc thế hệ đầu tiên đã chuyển đến công tác tại các cơ quan khác. Thầy Kiều Xuân Bá chuyển lên Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp. Các thầy Hồ Sỹ Khoách, Lê Đình Liễn vào các trường Đại học Tổng hợp Huế, Đại học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh. Thầy Lê Mậu Hãn đảm nhận trọng trách xây dựng Bộ môn Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. Đứng trước sự thiếu hụt cán bộ giảng dạy, Bộ môn đã bổ sung thêm nhiều thế hệ mới, gồm các thầy cô như Nguyễn Văn Thư, Đỗ Quang Hưng, Phùng Hữu Phú, Trương Thị Tiến, Đặng Hồng Hạnh, Nguyễn Văn Khánh, Lê Công Hưng, Phạm Xanh, Nguyễn Đình Lê, Trần Kim Đỉnh, Bùi Đình Phong, Nguyễn Thanh Tĩnh, Phạm Hồng Tung và Nguyễn Văn Sửu, Trần Viết Nghĩa, Trương Bích Hạnh, Hoàng Hồng Nga vào đội ngũ cán bộ giảng dạy.

Như vậy, sau nửa thế kỷ hình thành và phát triển của Bộ môn đã có hàng chục thầy cô cùng góp công sức, trí tuệ và tâm huyết vì sự phát triển của Bộ môn và vì sinh viên thân yêu. Từ ngày thành lập đến nay, Bộ môn đã được sự dẫn dắt của các Chủ nhiệm như GS Đinh Xuân Lâm, PGS.TS Nguyễn Văn Thư, GS.TS Đỗ Quang Hưng, PGS.TS Phạm Xanh, PGS.TS Nguyễn Đình Lê.

Vì sự phát triển chung của sự nghiệp giáo dục nói riêng và sự nghiệp cách mạng nói chung, nên nhiều thầy cô giáo trong tổ bộ môn đã chuyển công tác sang cơ quan mới và họ đã trở thành cán bộ nòng cốt của nhiều trường, nhiều viện nghiên cứu khoa học như PGS Hoàng Văn Lân (Đại học Vinh), Lê Đình Liễn (nguyên Chủ nhiệm Khoa Lịch sử, Đại học Tổng hợp Huế), PGS Hồ Sỹ Khoách (nguyên Chủ nhiệm Khoa Lịch sử, Đại học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh), PGS Vũ Văn Bân (nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu khoa học, Bộ Công an), GS.TS Trịnh Nhu (nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng), GS.TS Phùng Hữu Phú (Uỷ viên Trung ương Đảng, Phó trưởng ban Tư tưởng Văn hoá Trung ương), GS.TS Đỗ Quang Hưng (nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu tôn giáo), GS.TS Nguyễn Văn Khánh (Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội), PGS.TS Phạm Hồng Tung (Phó trưởng ban Khoa học và Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội)…

Với bề dày thành tích trong đào tạo và nghiên cứu khoa học, các thành viên trong Bộ môn Lịch sử Việt Nam Cận hiện đại đã nhận được nhiều phần thưởng cao quý của Nhà nước: GS Trần Văn Giàu nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học và Công nghệ và danh hiệu Anh hùng Lao động, 2 danh hiệu Nhà giáo Nhân dân (GS Trần Văn Giàu và GS Đinh Xuân Lâm), 1 danh hiệu Nhà giáo Ưu tú (GS.TS Phùng Hữu Phú), 1 Huân chương Lao động hạng Nhất (GS Đinh Xuân Lâm), 3 Huân chương Lao động hạng Ba (GS Đinh Xuân Lâm, GS.TS Phùng Hữu Phú, GS.TS Nguyễn Văn Khánh), 1 Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ (PGS.TS Trương Thị Tiến), và nhiều Bằng khen của Bộ Giáo dục và Đào tạo, của Đại học Quốc gia Hà Nội. Với những thành tích trên, tập thể Bộ môn Lịch sử Việt Nam Cận hiện đại đã được Nhà nước tặng thưởng danh hiệu Huân chương Lao động hạng Ba, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ và nhiều phần thưởng của Đại học Quốc gia và của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn.

Hiện nay, Bộ môn có 4 cán bộ giảng dạy cơ hữu, thành viên chính thức, tuy nhiên bên cạnh đó Bộ môn thường xuyên có các cán bộ kiêm nhiệm gắn bó với quá trình giảng dạy và nghiên cứu khoa học, đó là các thầy cô GS.NGND Đinh Xuân Lâm, PGS.NGND Lê Mậu Hãn, GS.NGND Vũ Dương Ninh, GS.TS.NGƯT Phùng Hữu Phú, GS.TS.NGƯT Đỗ Quang Hưng, GS.TS.NGƯT Nguyễn Văn Khánh, PGS.TS Trương Thị Tiến, PGS.TS Phạm Xanh, PGS.TS Phạm Hồng Tung và thầy Nguyễn Thanh Tĩnh.

Vì vậy, Bộ môn Lịch sử Việt Nam Cận hiện đại vẫn là Bộ môn có lực lượng đông đảo, có tiềm lực về đào tạo và nghiên cứu khoa học. Đây là một địa chỉ đáng tin cậy về nhiệm vụ đào tạo và nghiên cứu Lịch sử.

Bộ môn luôn tự hào về truyền thống đoàn kết, đùm bọc, tự lực vươn lên trong nghề nghiệp, được giới sử học thừa nhận là một địa chỉ đào tạo, nghiên cứu có uy tín.

II. HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO VÀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

2.1 Hoạt động đào tạo

Bộ môn Lịch sử Việt Nam Cận hiện đại đảm nhiệm hai chương trình cơ sở của Khoa Lịch sử: Lịch sử Việt Nam cận đại cho sinh viên năm thứ hai và Lịch sử Việt Nam hiện đại cho sinh viên năm thứ ba. Ngoài ra, Bộ môn còn đảm nhiệm chương trình chuyên ngành cho sinh viên năm thứ tư (năm cuối) và hướng dẫn khoá luận tốt nghiệp cho sinh viên. Bộ môn còn đảm nhiệm chương trình lịch sử đại cương (Tiến trình lịch sử Việt Nam) cho sinh viên các khoa thuộc một nhóm ngành. Từ thập kỷ 80 của thế kỷ trước đến nay, Bộ môn còn đảm nhiệm chương trình đào tạo cao học và nghiên cứu sinh của khoa và một số khoa khác trong trường. Số sinh viên theo học đại học và sau đại học của Bộ môn luôn đồng đều qua các năm và chiếm tỷ lệ cao trong Khoa.

Bộ môn không chỉ đào tạo sinh viên trong nước mà còn góp phần đào tạo sinh viên, nghiên cứu sinh nước ngoài như Trung Quốc, Hàn Quốc, Lào, Campuchia, Triều Tiên, Indonesia, Liên Xô, Hà Lan, Pháp, Nhật Bản, Australia, Hungari, Rumani…

Cùng với việc giảng dạy tại trường, cán bộ của Bộ môn còn tham gia giảng dạy và đào tạo ở các trường thuộc hệ thống của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường thuộc hệ thống trường Đảng cao cấp. Cán bộ của Bộ môn tham gia hướng dẫn luận án thạc sĩ, tiến sĩ sử học, với tư cách phản biện, thành viên hay chủ tịch các hội đồng chấm luận án tiến sĩ cấp Nhà nước ở nhiều trường đại học và viện nghiên cứu lớn trên cả nước. Trong nhiền năm, Bộ môn đã cử nhiều cán bộ tham gia công tác tuyển sinh đại học, thi tuyển học sinh giỏi do Bộ tổ chức.

Ngoài việc giảng dạy trong nước, một số cán bộ đã đi giảng dạy và trao đổi khoa học ở Mađagaxca, Pháp, Hà Lan, Đức, Mỹ, Thái Lan, Úc, Lào, Trung Quốc…

Từ năm 2008, Bộ môn tham gia Đề án 16-23 tổ chức đào tạo cao học chuyên ngành Lịch sử Việt Nam đạt trình độ quốc tế. Đến nay đã có hai khóa với tổng số 23 học viên.

Bắt đầu từ năm 2010, Bộ môn Lịch sử Việt Nam cận và hiện đại đã biên soạn Đề án đề nghị Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và Đại học Quốc gia Hà Nội cho mở chương trình đào tạo Tiến sĩ chuyên ngành Lịch sử Việt Nam Cận và Hiện đại.

2.2. Biên soạn giáo trình và nghiên cứu khoa học

Bên cạnh công tác giảng dạy, công tác biên soạn giáo trình đại học và sau đại học được Bộ môn rất chú trọng. Dưới sự chủ biên của GS Trần Văn Giàu và sự cộng tác của GS Đinh Xuân Lâm và Nguyễn Văn Sự bộ Lịch sử Việt Nam Cận đại (4 tập khổ lớn) được Nhà xuất bản Giáo dục ấn hành những năm 1960 - 1963. Đến nay giới sử học vẫn coi đó là bộ sách đầy đủ nhất, có chất lượng tốt trong các bộ giáo trình của Khoa Lịch sử. Trong thập niên 90 của thế kỷ trước, các cán bộ trong Bộ môn cùng với cán bộ giảng dạy của trường Đại học Sư phạm Hà Nội cho ra mắt bạn đọc bộ giáo trình 2 tập Đại cương lịch sử Việt Nam (tập 2, tập 3), và cùng với Bộ môn Lịch sử Việt Nam Cổ trung đại, biên soạn tập giáo trình Tiến trình lịch sử Việt Nam cho sinh viên không chuyên lịch sử. Cùng với Bộ môn Lịch sử Việt Nam Cổ trung đại, Bộ môn sắp cho ra mắt bạn đọc bộ giáo trình mới Lịch sự Việt Nam gồm 4 tập.

Ngoài các bộ giáo trình đồ sộ trên, các thành viên trong Bộ môn đã biên soạn các giáo trình chuyên đề dùng cho sinh viên đại học năm cuối, cho học viên cao học và nghiên cứu sinh. Từ thập niên 90 đã lần lượt xuất bản các công trình sau:

- Nguyễn Ái Quốc với việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin ở Việt Nam (1921- 1930).

- Sự biến đổi cơ cấu kinh tế - xã hội thời Pháp thuộc.

- Sự biến đổi cơ cấu kinh tế - xã hội ở miền Bắc từ đầu năm 1954 đến năm 1975.

- Lịch sử Việt Nam 1954-1975

Những cuốn giáo trình trên không chỉ phục vụ việc học tập của sinh viên trong trường, mà còn là tài liệu tham khảo có giá trị cho các cán bộ nghiên cứu và giảng dạy lịch sử trong cả nước. Hiện nay, các thành viên của Bộ môn đang chuẩn bị cho một số bộ giáo trình lịch sử Việt Nam hoàn thiện hơn, tốt hơn và đầy đặn hơn.

Cùng với việc nghiên cứu trực tiếp để giảng dạy và viết giáo trình, vào thập kỷ trước, các thành viên trong Bộ môn, tuỳ thuộc vào uy tín nghề nghiệp của mình đã được thu hút vào các chương trình nghiên cứu cấp nhà nước. Hầu hết các thành viên trong Bộ môn đã là chủ trì đề tài và là thành viên tham gia các đề tài nghiên cứu cấp nhà nước sau đây:

- Tiểu sử khoa học Hồ Chí Minh.

- Tư tưởng đại đoàn kết của Hồ Chí Minh.

- Mối quan hệ giữa Đảng và quần chúng.

- Hệ thống chính trị ở Việt Nam.

- Chiến lược xây dựng con người.

- Các giá trị truyền thống của con người Việt Nam hiện nay.

- Thiết chế chính trị, xã hội nông thôn.

- Lịch sử Chính phủ.

- Lịch sử Việt Nam.

Và nhiều đề tài cấp Bộ, cấp Đại học Quốc gia, và cấp Trường. Nhiều đề tài nghiên cứu cấp nhà nước đã được công bố thành các chuyên đề, giáo trình nghiên cứu và giảng dạy lịch sử Việt Nam thời kỳ Cận và hiện đại.

Trong quá trình giảng dạy, nghiên cứu, các thành viên trong Bộ môn đã tích luỹ cho mình nhiều kiến thức, nhiều tài liệu, nhiều kinh nghiệm và những phương pháp lao động khoa học. Cùng với thời gian, các thành viên trong Bộ môn đã viết và công bố nhiều công trình nghiên cứu khoa học. Nếu thống kê đầy đủ thì con số đó phải là hơn 1000 công trình. Một số công trình tiêu biểu của các thành viên trong Bộ môn trong thời gian qua: Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí Hội, Giai cấp công nhân và Công hội Đỏ, Thiên Chúa giáo ở Việt Nam, Tư tưởng đại đoàn kết của Hồ Chí Minh, Đổi mới cơ chế quản lý kinh tế nông nghiệp ở Việt Nam, Xô viết Nghệ Tĩnh, Tìm hiểu về tầng lớp trí thức, Vấn đề tôn giáo trong cách mạng Việt Nam - lý luận và thực tiễn, Hồ Chí Minh - dân tộc và thời đại, Góp phần tìm hiểu quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ…

Các thành viên trong Bộ môn đã tích cực tham gia vào các diễn đàn khoa học quốc tế được tổ chức ở trong và ngoài nước như Hội thảo quốc tế về Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới tại Hà Nội năm 1990; Hội thảo quốc tế về Hồ Chí Minh và phong trào cộng sản Việt Nam tại trường Đại học Tổng hợp Passau, Cộng hoà liên bang Đức năm 1990; Hội thảo quốc tế về Việt Nam học lần thứ nhất tại Hà Nội năm 1998, Hội thảo quốc tế về Việt Nam trong thế kỷ XX tại Hà Nội năm 2000, Hội thảo về Điện Biên Phủ tại Paris năm 2003, Hội thảo EUROSEAS tại Paris năm 2004, Hội thảo quốc tế về Việt Nam học lần thứ hai tại thành phố Hồ Chí Minh năm 2004, Hội thảo quốc tế về kỷ niệm 50 chiến thắng Điện Biên Phủ tại Hà Nội năm 2004, Hội thảo quốc tế về Việt Nam trong tiến trình thống nhất đổi mới và hội nhập quốc tế tại Hà Nội năm 2005, Hội thảo 30 năm cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước tại Australia năm 2005, Hội thảo quốc tế về quan hệ giao lưu văn hoá Việt Nam - Nhật Bản và 100 năm phong trào Đông Du tại Hà Nội năm 2005, Hột thảo quốc tế về Việt Nam học lần thứ ba tại Hà Nội (2009).

III. BỘ MÔN LỊCH SỬ VIỆT NAM CẬN HIỆN ĐẠI NĂM 2010

+ Những cán bộ chính thức của Bộ môn:

1. PGS.TS Nguyễn Đình Lê, sinh năm 1952 tại Hà Tĩnh, Chủ nhiệm Bộ môn. Chuyên nghiên cứu về lịch sử Việt Nam 1954-1975 và các lực lượng xã hội, đặc biệt là giai cấp nông dân, về kinh tế nông nghiệp và nông thôn Việt Nam thời hiện đại.

2. TS. Trần Viết Nghĩa, sinh năm 1977 tại Thái Bình, hiện đang theo học chương trình Nghiên cứu sinh Sử học. Lĩnh vực nghiên cứu là về tư tưởng và văn hoá Việt Nam thời cận đại, đã bảo vệ xong luận án Tiến sĩ cấp cơ sở về đề tài luận án Tiến sĩ: “Trí thức Việt Nam đối diện với văn minh phương Tây thời Pháp thuộc”.

3. NCS. Ths. Trương Thị Bích Hạnh, sinh năm 1982 tại Hải Phòng, hiện đang theo học chương trình Nghiên cứu sinh Sử học. Lĩnh vực nghiên cứu là giai cấp tư sản Việt Nam, các tổ chức chính trị Việt Nam thời cận đại, hiện tại đang thực hiện đề tài luận án Tiến sĩ về “Sự vận động tư tưởng trong các đảng phái chính trị Việt Nam thời cận đại”.

4. NCS. Ths. Hoàng Hồng Nga: Sinh năm 1984 tại Nghệ An, đang thực hiện đề tài luận án Tiến sĩ về “Giáo dục bậc đại học thời Việt Nam Cộng Hòa 1956-1975”

5. Ths. Hồ Thành Tâm, sinh năm 1986 tại Kon Tum, chuyên nghiên cứu về lịch sử xã hội các tộc người thiểu số Tây Nguyên giai đoạn 1954-1975.

+ Những cán bộ kiêm nhiệm của Bộ môn là:

1. GS.TS Đỗ Quang Hưng, sinh năm 1946 tại Hà Nội. Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu tôn giáo, Viện Khoa học Xã hội Việt Nam. Lĩnh vực nghiên cứu là tôn giáo, văn hoá, báo chí và những vấn đề cơ bản của lịch sử cận đại Việt Nam.

2. PGS.TS Phạm Xanh, sinh năm 1943 tại Quảng Bình, nguyên Chủ nhiệm Bộ môn, chuyên nghiên cứu về các phong trào chính trị, quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và các nước phương Tây từ cận đại đến nay, đồng thời quan tâm nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệpcủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, về giai cấp tư sản Việt Nam thời cận đại.

3. PGS.TS Trương Thị Tiến, sinh năm 1952 tại Hưng Yên. Chuyên nghiên cứu về lịch sử Việt Nam thời kỳ 1945-1954, các lực lượng xã hội, đặc biệt là giai cấp nông dân, về kinh tế nông nghiệp và nông thôn Việt Nam thời hiện đại

4. GS.TS Nguyễn Văn Khánh, sinh năm 1955 tại Hải Dương. Hiện là Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Chuyên nghiên cứu về lịch sử kinh tế - xã hội Việt Nam Cận hiện đại, làng xã, các tổ chức đảng pháI ở Việt Nam đầu thế kỷ XX và những vấn đề về trí thức Việt Nam.

5. PGS.TS Phạm Hồng Tung, sinh năm 1963 tại Hải Dương. Hiện là Phó trưởng ban Khoa học và Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội. Chuyên nghiên cứu về Cách mạng Tháng Tám, văn hóa chính trị, tổ chức chính trị Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám (1945).

6. Thầy Nguyễn Thanh Tĩnh, sinh năm 1954 tại Hà Tĩnh. Hiện đang công tác tại Trường Đại học Dân lập Đông Đô. Chuyên nghiên cứu và giảng dạy về cuộc kháng chiến chống Pháp 1945 - 1954, về các vấn đề ruộng đất, lịch sử giáo dục thời hiện đại.

Trong những năm đầu tiên của thiên niên kỷ mới, cũng như các Bộ môn khác trong đại gia đình Khoa Lịch sử Anh hùng, Bộ môn Lịch sử Việt Nam Cận hiện đại đang đứng trước những cơ hội tốt đẹp và những thử thách đầy khó khăn. Để có thể tiếp nối bề dày truyền thống của Bộ môn, tiếp tục vươn tới nhằm đáp ứng nhiệm vụ mới hôm nay, tập thể Bộ môn xác định lấy truyền thống làm động lực phát triển, đoàn kết và phát huy cao độ sức mạnh tập thể, phát huy năng lực của mỗi thành viên, chủ động và sáng tạo trong công việc và nhạy bén trước những đòi hỏi ngày càng cao của xã hội.

Nửa thế kỷ đã trôi qua, Bộ môn Lịch sử Việt Nam Cận hiện đại đã có những đóng góp không nhỏ vào truyền thống vẻ vang và tự hào của Khoa Lịch sử. Trong những bước đi sắp tới, chắc chắn Bộ môn sẽ phấn đấu và đóng góp hơn nữa vào sự nghiệp giáo dục và nghiên cứu khoa học, xứng đáng truyền thống tốt đẹp của Khoa Lịch sử.

Hà Nội, Xuân 2010

Chủ nhiệm Bộ môn

PGS.TS Nguyễn Đình Lê