Khoa Lịch sử

Lý luận sử học - “các lý thuyết soi sáng cho việc nhận thức lịch sử và khôi phục lại quá khứ của các xã hội con người trong các thời gian khác nhau“, “lý thuyết cần thiết cho việc biên soạn lịch sử” - là yếu tố nền tảng, là ngọn đuốc dẫn đường cho người nghiên cứu đi vào khoa học lịch sử.

Khoa Lịch sử là một trong bốn khoa được thành lập đầu tiên của Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, nay thuộc Trường Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội. Ngày 10/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ban hành Sắc lệnh số 45 thiết lập Ban Đại học Văn khoa tại Hà Nội, và Lịch sử là một trong hai bộ phận của Ban. Ngày 4/6/1956, Thủ tướng Phạm Văn Đồng ban hành Quyết định số 2138/TC thành lập Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội gồm Ban Khoa học và Ban Văn khoa, trong đó Ban Văn khoa có hai bộ phận độc lập là Văn và Sử. Ngay trong năm 1956, Ban Văn khoa được chia thành hai đơn vị là Khoa Văn và Khoa Sử. Từ đó đến nay, khoa Lịch sử luôn là một trung tâm hàng đầu Việt Nam trong hình thành, đào tạo, nghiên cứu và ứng dụng các khoa học lịch sử và văn hóa.

Hướng chuyên ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam tại Khoa Lịch sử - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội sẽ là một lựa chọn lý tưởng để bạn tiếp tục hành trình học tập, nghiên cứu và phát triển bản thân từ năm thứ tư đại học.

Khảo cổ học là một ngành khoa học nghiên cứu về thời kỳ cổ xưa thông qua di tích và di vật thu thập được từ các hoạt động khai quật khảo cổ học. Khảo cổ học dựa trên các nguyên lý cơ bản: nguyên lý chồng xếp địa tầng (sớm ở dưới, muộn ở trên), nguyên lý ba thời đại (Đá, Đồng, Sắt), nguyên lý tiến hóa sinh học và kỹ thuật (sớm lạc hậu, muộn tiên tiến)… Khảo cổ học là ngành khoa học có sự kết hợp giữa khoa học nhân văn (lịch sử, dân tộc học, nghệ thuật) và khoa học tự nhiên (địa chất, sinh học, vật lý, hóa học)

Cùng với xu hướng phát triển của thời đại và nhu cầu thực tiễn đặt ra, Khoa Lịch sử bắt nhịp rất nhanh với xu hướng mở cửa trên mọi lĩnh vực nghiên cứu. Lần lượt các ngành, chuyên ngành được hình thành nằm trong Chương trình đào tạo ngành Lịch sử như Khảo cổ học, Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Lịch sử Việt Nam, Lịch sử Thế giới mang lại cho Khoa Lịch sử một diện mạo phong phú, cả về lý thuyết lẫn thực hành. Thực tế đó đặt ra cho Khoa Lịch sử phải tiếp tục đầu tư xây dựng những ngành học mới đáp ứng nhu cầu thực tiễn xã hội đặt ra trong bối cảnh phát triển đất nước. Vì vậy, sự ra đời hướng chuyên ngành Lịch sử Đô thị kể từ năm 2015 được xác định là một trong những trọng tâm chuyên môn của Khoa trong nhiệm vụ giảng dạy và nghiên cứu các vấn đề Lịch sử Đô thị ở Việt Nam và thế giới.

Lịch sử Việt Nam là một lĩnh vực học thuật rộng lớn nhưng có nền tảng sâu sắc, nghiên cứu sự phát triển chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và lãnh thổ của Việt Nam - từ nguồn gốc tiền sử và các vương quốc cổ đại, qua các triều đại quân chủ, các thách thức thời thuộc địa, chiến tranh giành độc lập và công cuộc xây dựng đất nước hiện đại.

Thứ 6, ngày 9/5/2025 – Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQGHN) vừa tổ chức thành công buổi nói chuyện chuyên đề với chủ đề: "Nghiên cứu hợp tác giữa Trường ĐH KHXH&NV (ĐHQG Hà Nội) và Đại học quốc gia Úc về thời đại trước Đá mới và Đá mới ở Việt Nam (Giai đoạn 2015-2025)". Đây là dịp giảng viên, học viên, sinh viên Nhà trường có dịp gặp gỡ và trao đổi chuyên môn cùng với Giáo sư Peter Stafford Bellwood, Giáo sư Danh dự tại Đại học Quốc gia Úc (ANU), một trong những học giả hàng đầu thế giới về tiền sử nhân loại ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương.

Sáng ngày 7/5/2025, Ban Chủ nhiệm Khoa Lịch sử đã có buổi làm việc, trao đổi với đoàn chuyên gia đến từ Viện Nghiên cứu Văn hóa và Di sản tự nhiên thuộc Đại học Nam Kinh, Trung Quốc.

Buổi nói chuyện chuyên đề với chủ đề Nghiên cứu hợp tác giữa Trường ĐH KHXH&NV (ĐHQG Hà Nội) và ĐH QG Úc về thời đại trước Đá mới và Đá mới ở Việt Nam (Giai đoạn 2015-2025) do Giáo sư Peter Bellwood trình bày sẽ tổng kết chặng đường hơn 10 năm hợp tác giữa hai đơn vị.

Ngày 7/5/2025, tại Bảo tàng Lịch sử và Văn hóa, Khoa Lịch sử đã tiến hành Hội nghị Nghiên cứu khoa học sinh viên năm học 2024-2025. Đây là hoạt động sinh hoạt khoa học thường niên, sôi nổi và chất lượng cao của thầy, trò Khoa Lịch sử.

Từ ngày 22/4 đến ngày 26/4/2025, nhận lời mời của Viện Lịch sử và Ngôn ngữ thuộc Viện Nghiên cứu Trung ương Đài Loan và Viện Khảo cổ học thuộc Đại học quốc lập Thành Công, đoàn công tác Khoa Lịch sử Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội gồm PGS.TS Đặng Hồng Sơn, PGS.TS Phạm Văn Thủy và GS.TS Lâm Thị Mỹ Dung đã có chuyến công tác và thuyết trình học thuật tại Viện Khảo cổ học thuộc Đại học quốc lập Thành Công và Viện Lịch sử và Ngôn ngữ thuộc Viện Nghiên cứu Trung ương Đài Loan.

Xing Hang là Phó Giáo sư Lịch sử tại Đại học Bách khoa Hong Kong. Các lĩnh vực nghiên cứu của ông bao gồm Đông Á hàng hải thời kỳ cận đại, lịch sử so sánh Á-Âu và người Hoa hải ngoại. Ông đã nhận được nhiều tài trợ và giải thưởng từ Hội đồng các Hiệp hội Học thuật Hoa Kỳ và Quỹ Chiang Ching-kuo. Ông viết nhiều sách, bài báo và đánh giá, bao gồm cuốn sách The Port: Hà Tiên and the Mo Clan in Early Modern Asia (Hà Tiên và dòng họ Mạc trong Châu Á thời kỳ cận đại), vừa được xuất bản bởi Cambridge University Press.

Trong hơn nửa thế kỷ dạy học và nghiên cứu khoa học (kể cả sau khi nghỉ hưu), GS. Đinh Xuân Lâm luôn gắn bó máu thịt với ngành Lịch sử, và đã để lại những ấn tượng sâu sắc trong ký ức đồng nghiệp và học trò qua các bài giảng về Lịch sử cận đại Việt Nam,  phong trào Cần Vương, hay về Đặc điểm của chủ nghĩa đế quốc Pháp, v.v… Sau này, với những trải nghiệm và kinh nghiệm công tác, ông càng thấu hiểu dạy học thực sự là một nghề cao quí. Ông từng nói: “Nếu có kiếp sau, tôi vẫn chọn làm nghề dạy học”.

Chiều ngày 20/2/2025, tại Khoa Lịch sử (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN), một sự kiện đặc biệt đã diễn ra, đánh dấu bước khởi đầu đầy triển vọng cho sự hợp tác giữa các đơn vị đào tạo và nghiên cứu lịch sử hàng đầu miền Bắc Việt Nam.

Sáng ngày 19/11, BTS GHPGVN Thành phố Hà Nội và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội đã phối hợp tổ chức buổi tọa đàm chuẩn bị cho dự án “Tổ chức điều tra, sưu tầm tài liệu nghiên cứu biên soạn bộ tổng tập Phật giáo Thăng Long - Hà Nội” tại chùa Bằng - Linh Tiên Tự (quận Hoàng Mai, Hà Nội).

Được sự cho phép, ủng hộ của Nhà trường và Khoa Lịch sử, Bộ môn Lịch sử Việt Nam Cổ trung đại xin trân trọng thông báo và kính mời các Nhà Khoa học, Thầy Cô, các bạn Nghiên cứu sinh, Học viên cao học và Sinh viên đến tham dự Tọa đàm khoa học.

Buổi giới thiệu sách “Hàm Nghi: Hoàng đế lưu vong - Nghệ sĩ ở Alger” với sự tham gia của tác giả, diễn giả TS. Amandine Dabat, Nhà nghiên cứu Lịch sử Nghệ thuật, hậu duệ đời thứ 5 của vua Hàm Nghi. Ngoài ra, Buổi giới thiệu còn có sự tham gia và hỗ trợ từ Viện Bảo tồn và Phát triển Văn hoá truyền thống (IPDTC), Viện Pháp tại Việt Nam và Công ty Art 30.

Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng phối hợp tổ chức Hội nghị Sử học toàn quốc lần thứ nhất với chủ đề: "Nghiên cứu chủ quyền quốc gia lãnh thổ theo định hướng tiếp cận toàn bộ và toàn diện của lịch sử Việt Nam".